Massale kwijtschelding studieschuld in Australië: wat is er aan de hand?

De Australische regering heeft recent bekendgemaakt 20 procent van alle studieschuld te willen kwijtschelden (zo’n 10 miljard euro!). Zijn de schulden daar zo uit de hand gelopen? Hoe werkt het stelsel daar? En kunnen we ook zoiets in Nederland verwachten? In dit artikel gaat Guus Smit daar dieper op in.

Is het daar echt zo erg?

Australië heeft een vergelijkbare hoeveelheid studieschuld als Nederland. In Australië is die omgerekend (nu nog) zo’n 50 miljard euro. In Nederland is die 29 miljard euro, maar als we corrigeren voor de omvang van de economie zouden we in Nederland ook op 45 miljard euro uitkomen.

De gemiddelde schuld per persoon is ook vergelijkbaar: gemiddeld zo’n 16.700 euro in Australië tegenover 17.800 euro in Nederland (CBS).

De situatie lijkt dus niet zo heel anders. Kunnen we in Nederland een soortgelijke kwijtschelding verwachten?

Geen rente op studieschuld, wel indexatie

Opvallend is dat Australië geen rente op studieschuld kent. In plaats daarvan wordt de studieschuld jaarlijks geïndexeerd aan de hand van de inflatie. Was de inflatie het afgelopen jaar 10%? Dan wordt je schuld met 10% opgehoogd.

Dat is iets anders dan rente heffen. De indexatie vindt bijvoorbeeld op één moment plaats: als je slim bent betaal je een deel van je schuld af vlak voordat deze geïndexeerd werd. Zo voorkom je deels de verhoging.

Ook gebeurt de indexatie altijd terugkijkend. Je weet dus pas vlak voordat indexatie plaatsvindt hoe hoog deze precies zal zijn. Dat maakt de werking echt anders dan in Nederland waar je maandelijks rente betaalt.

Die indexatie heeft ervoor gezorgd dat de schulden de afgelopen jaren daar enorm gestegen zijn. En het is een flinke domper als je bijvoorbeeld het hele afgelopen jaar 3.000 dollar hebt afgelost die er vervolgens in één keer weer bij geïndexeerd wordt.

Dat werkt in Nederland gelukkig anders

"In Nederland wordt je schuld wel automatisch kwijtgescholden aan het einde van de looptijd. Zo weet je in ieder geval zeker dat je ooit schuldenvrij wordt. Dat, samen met de mogelijkheid om te pauzeren, maakt de schuld in Nederland iets vriendelijker voor de psyche."

Ook met een lage schuld betaal je maandelijks flink af

Daarnaast is het in Nederland zo dat hoeveel je maandelijks terugbetaalt afhankelijk is van hoe hoog je schuld is. Heb je een hoge schuld? Dan moet je maandelijks meer aflossen.

Klinkt logisch, zou je zeggen, maar in Australië werkt het anders.

Hoeveel je daar maandelijks betaalt is direct gekoppeld aan de hoogte van je inkomen, en heeft niks met je schuld te maken. Verdien je bijvoorbeeld 81.000 dollar (50.000 euro), dan moet daarvan jaarlijks 4% gebruiken om je studieschuld af te lossen, dus 3.240 dollar (2.000 euro). Onafhankelijk van hoe hoog je schuld is.

Iedereen met een studieschuld betaalt dus flink maandelijks af, of je schuld nu hoog of laag is. En er is geen pauzeknop, zoals wij die kennen.

Hoeveel je maandelijks betaalt loopt ook flink op. Als je veel verdient, moet je elk jaar zelfs 10% van je inkomen aanwenden voor de aflossing van je studieschuld!

Flinke impact dus op je besteedbaar inkomen. De hoge inflatie zette de betaalbaarheid van het dagelijks leven ook onder de druk, waardoor een situatie ontstond waarin de schuld als onhoudbaar werd ervaren. Zeker als die schuld net zo hard indexeert als jij ‘m kunt aflossen.

Geen automatische kwijtschelding

Daarbij wordt de studieschuld in Australië in principe nooit kwijtgescholden. Als je weinig verdient, hoef je niks af te lossen (net als in Nederland), maar je schuld blijft wel altijd staan en wordt ook elk jaar geïndexeerd met de inflatie.

Mocht je dan in de toekomst wel meer gaan verdienen, dan zul je dus altijd nog tegen die schuld aanlopen.

In Nederland wordt je schuld wel automatisch kwijtgescholden aan het einde van de looptijd. Zo weet je in ieder geval zeker dat je ooit schuldenvrij wordt. Dat, samen met de mogelijkheid om te pauzeren, maakt de schuld in Nederland iets vriendelijker voor de psyche.

Kwijtschelden: zwaar geschut

Het is dus begrijpelijk dat het terugbetalen van de studieschuld als te zwaar werd ervaren in Australië. Dat gezegd, het is opvallend dat het probleem met de betaalbaarheid van de schuld wordt opgelost door in één keer een groot bedrag kwijt te schelden. Dat is vrij zwaar geschut, en de vraag is of je hetzelfde effect ook met een minder zwaar middel had kunnen bereiken.

Een gerichtere interventie is enerzijds het beperken van de jaarlijkse indexatie, en anderzijds het verlagen van de verplichte aflossing.

Er was bijvoorbeeld alle ruimte geweest om mensen met een lagere schuld maandelijks minder te laten aflossen.

Toch liever DUO dan

Ook is er met dit voorbeeld in ons achterhoofd wel wat te zeggen voor het koppelen van de studieschuld met de kapitaalmarktrente, zoals in Nederland gebeurt.

Waarom? In het geval van Australië maakte de overheid rendement op de verstrekte leningen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Wanneer je de studieschuld echter koppelt aan de rente die de overheid zelf betaalt, weet je zeker dat de baten en lasten vanuit het perspectief van de overheid in balans zijn.

Het voelt ergens ook betuttelend dat je als Australische schuldenaar geen voordeel mag hebben vanuit de inflatie. Bij andere schulden is dat voordeel er namelijk ook. Bijvoorbeeld bij je hypotheek, of bij de staatsschuld van de overheid. Daar profiteert de schuldenaar ook bij inflatie.

Wat dat betreft is de DUO-lening dan zo verkeerd niet.

Conclusie

De situatie in Australië is wel echt anders dan in Nederland. Waar in Australië de schulden in korte tijd enorm opliepen door indexatie, is in Nederland alleen de rente opgelopen.

Ook zijn de terugbetaalregels van zichzelf al een stuk soepeler in Nederland. De mogelijkheid om te pauzeren, de lagere verplichte aflossing én automatische kwijtschelding maken het Nederlandse stelsel een stuk vriendelijker.

Het is dus begrijpelijk dat van een soortgelijke kwijtschelding momenteel geen sprake is in Nederland.